Video İçin Tıklayın

Özet

Manisa’nın Salihli ve Gölmarmara ilçeleri sınırlarında yer alan Marmara Gölü’nün kuruması, bölge halkı üzerinde ekonomik, sosyal ve çevresel açıdan ciddi etkiler yaratmıştır. Gölün su seviyesinin azalması, tarım ve balıkçılık faaliyetlerinde düşüşe neden olmuş, bu durum yerel halkın geçim kaynaklarını olumsuz yönde etkilemiştir. Küresel iklim değişikliği ve yanlış su kullanımı, göl ekosistemine zarar vererek biyolojik çeşitliliğin kaybına yol açmıştır. Göl, birçok kuş türü ve su canlısı için önemli bir yaşam alanı sağlarken, kurumasıyla bu habitatlar yok olmuştur. Araştırma kapsamında, literatür taraması, saha çalışmaları, anketler ve görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Anketler, göl çevresindeki mahallelerde uygulanmış; demografik ve ekonomik veriler toplanarak analiz edilmiştir. Bulgular, gölün kurumasının balıkçılık ve turizmin kaybolmasına, tarımsal üretimde düşüşe ve bölge ekonomisinin zayıflamasına neden olduğunu ortaya koymuştur. Sosyal açıdan bakıldığında, gölün kuruması bölge halkında derin bir üzüntü yaratmış ve eski günlerine dönme arzusu uyandırmıştır. Göl, yalnızca bir geçim kaynağı değil, aynı zamanda bölge halkı için sosyal ve kültürel bir değer taşımaktadır. Bu durum, halkın kimlik duygusunda zedelenmelere yol açmıştır. Araştırma sonuçları, sürdürülebilir su yönetimi politikalarının geliştirilmesi, iklim değişikliğiyle mücadelede etkin önlemler alınması ve bölge halkına alternatif geçim kaynaklarının sağlanması gerektiğini vurgulamaktadır. Bu öneriler hem gölün hem de bölgenin geleceği açısından kritik öneme sahiptir.Formun Altı

 Anahtar kelimeler: Marmara Gölü, İklim Değişikliği, Ekosistem, Balıkçılık, Gölmarmara, Salihli

Amaç

Bu çalışmanın amacı, Anadolu coğrafyasında önemli bir tatlı su kaynağı olan Marmara Gölü'nün kurumasının Salihli ve Gölmarmara ilçelerinde yaşayan halk üzerindeki ekonomik, sosyal ve çevresel etkilerini anketler, görüşmeler ve gözlemler yoluyla belirlemek; bu etkileri minimize etmek amacıyla sürdürülebilir su yönetimi, tarımsal sulama teknikleri ve alternatif geçim kaynakları gibi alanlarda çözüm önerileri geliştirmek hedeflenmektedir.

Yöntem

“Göl Kuruyor, Hayatlar Değişiyor: Marmara Gölü Çevresinde Yaşayan Yöre Halkının Hikâyesi” başlıklı araştırmada Manisa ili Salihli ve Gölmarmara ilçe sınırları içerisinde yer alan Marmara Gölü’nün kurumasının yörede yaşayan halk üzerindeki etkilerinin araştırılmasına yönelik nitel ve nicel yöntemler bir arada kullanılarak karma bir araştırma yapılmıştır.

Tespit edilen problem doğrultusunda öncelikli olarak literatür taraması yapılmış ve Marmara Gölü hakkında detaylı bilgilere ulaşılmıştır. Google Earth Pro yazılımı ile çalışma sahasının yaklaşık konumu belirlenerek lokasyon haritası çıkarılmıştır. Konum belirlendikten sonra daha ayrıntılı bilgi edinmek için yörede keşif çalışmaları yapılmış; bu kapsamda göl çevresindeki yerleşim yerleri gezilmiş, yöre halkı ile görüşmeler yapılmış ve fotoğraf çekimleri gerçekleştirilmiştir.

Anket Çalışmaları ve Görüşmeler

Çalışmamızın sorununu daha iyi ortaya koyabilmek için göl çevresinde yer alan Tekelioğlu, Hacıveliler, Kemerdamları, Kılcanlar, Pazarköy ve Yeniköy mahallelerinde anket çalışması yapılmıştır. Anket katılımcıları rastgele örneklem yöntemi ile seçilmiştir. Öncelikli olarak anket çalışması için gerekli izinler alınmış ve mahalle muhtarlarıyla iletişime geçilmiştir (Ek 1).

Google forms üzerinden hazırlanan anket, 10 sorudan oluşmaktadır (Ek 2). İlk 9 soru üçlü likert tipine göre hazırlanırken son soruda ise direkt yöre halkının düşünceleri istenmiştir. Ankette demografik özellikler olan cinsiyet, yaş aralığı, eğitim durumu, meslek ve yaşadığı mahalle bilgileri yer almaktadır. Elde edilen veriler SPSS programında betimsel istatistik yöntemleri kullanılarak analiz edilmiştir. Demografik özellikleri ile üçlü likert tipi maddeler, çapraz tablo yöntemi kullanılarak değerlendirilmiştir. Anketin son sorusu olan yöre halkının düşünceleri 4 kategori altında toplanmış olup bunlar;

1)      Hiçbir fikri olmayan

2)      Olumsuz fikri olanlar

3)      Olumlu fikri olup fakat dışarıdan yardım bekleyenler

4)      Olumlu fikri olup ve katılımcı olanlardır.

Böylelikle çıkan sonuçlar kategorize edilmiş ve yorumlanmıştır.

Araştırmaya veri olması amacıyla göl çevresindeki mahallelerde yöre halkıyla görüşmeler yapılarak kendi rızalarıyla video çekimleri yapılmış ve görüşmeler kayıt altına alınmıştır           (Ek 3). Kayıt altına alınan görüşmeler dikte edilerek yorumlanmıştır.

İklim Verileri

Marmara Gölünün kurumasında iklimin etkisini yorumlamak için Google Earth Engine (GEE) platformundan JavaScript kodlar yazılarak Era-5 uydusuna ait yağış ve sıcaklık verileri elde edilerek sahanın yağış ve sıcaklık grafikleri üretilmiştir. Ayrıca Google Earth Engine programından yararlanılarak yıllara göre göl alanının değişim grafiği çıkarılmış ve yorumlanmıştır.

Demografik Yapı

Göl çevresinde yer alan yerleşim yerlerinin nüfus yapısını ortaya koyabilmek için 6 mahallenin nüfus verileri Türkiye İstatistik Kurumu’ndan (TÜİK) temin edilmiştir. Elde edilen veriler tablo haline getirilerek grafikleri çıkarılmıştır.

Ekonomik Yapı

Marmara Gölü çevresinde yaşayan yöre halkının geçim kaynaklarıyla ilgili veriler için Salihli ve Gölmarmara İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü’nden temin edilmiştir. Ayrıca göl kurumadan önce yörede yapılan balıkçılık faaliyetleriyle ilgili bilgilere ise S.S. Gölmarmara ve Çevresi Su Ürünleri Kooperatifi’yle iletişime geçilerek ulaşılmıştır.

Sonuç ve Tartışma

Manisa ili Salihli ve Gölmarmara sınırları içerinde yer alan Marmara Gölü'nün kuruması, yöre halkı üzerinde önemli ekonomik, sosyal ve çevresel etkilere neden olmuştur. Araştırma sonuçlarına göre, göldeki su seviyesinin azalmasıyla birlikte tarım ve balıkçılık faaliyetlerinde düşüş yaşandığı, yerel halkın geçim kaynaklarının olumsuz etkilendiği tespit edilmiştir. Göl çevresinde yer alan yerleşim yerlerinin demografik yapı analizi, göl çevresindeki mahallelerde nüfusun azaldığını ve bu durumun göçe sebep olduğunu göstermiştir. Ekonomik açıdan, göl kurumadan önce balıkçılık sektöründen geçimini sağlayan halkın, gölün kurumasıyla farklı ekonomik alanlara yönelmek zorunda kaldığı ortaya çıkmıştır. İklim verileri incelendiğinde, Marmara Gölü çevresindeki sıcaklık artışı ve yağış değişkenliği gibi iklim faktörlerinin göl kurumasında etkili olduğu görülmüştür. Yağış rejimindeki değişiklikler, göl suyunun azalmasına ve ekosistemin zarar görmesine neden olmuştur. Ayrıca göl alanının alansal olarak da küçülme gösterdiği ve yok olmaya doğru gittiği belirlenmiştir.

Marmara Gölü’nün kurumasının yöre halkı üzerindeki etkilerini daha iyi analiz edebilmek için göl çevresindeki mahallelerde anket çalışması yapılmıştır. Anket çalışmasına 208 kişi katılım göstermiş, kadınların %44’ü, erkeklerin ise %56’sı ankete katılmıştır. 18-39 yaş aralığında 34 kişi, 40-64 yaş aralığında 123 kişi ve 65 yaş ve üzeri 51 kişi ankete katılmıştır. Ankete en fazla katılımın 40-64 yaş aralığında gerçekleştiği görülmüştür. Ankete katılanların eğitim durumu incelendiğinde ilkokul ve lise mezunlarının %60 üzerinde katılım gösterdiği, genel katılımcılar içinde 2 kişinin lisansüstü eğitimini tamamladığı belirlenmiştir. Ankete katılan kişilerin meslek durumu incelendiğinde çiftçilerin en fazla katılım gösterdiği, ev hanımlarının da ilgi gösterdiği görülmüştür. Bu durum, diğer meslek gruplarına göre çiftçilerin göldeki değişimlerden daha çok etkilendiklerini ve duyarlılık düzeylerinin daha yüksek olduğunu göstermektedir. Gölün değişiminden en çok etkilenecek grup olan balıkçılık mesleği ile uğraşanlardır.  Bu sektörde çalışanların yaygın olarak ikamet ettikleri Tekelioğlu ve Hacıveliler mahalleleri ankete en fazla katılım sağlamıştır.  En az katılım gösteren Yeniköy mahallesidir. Katılımcıların %86’sı küresel iklim değişikliğinin gölün yok olmasında etkili olduğunu düşünmektedir. Ankete katılanların büyük çoğunluğu gölün kurumasının ekonomilerini olumsuz etkilediğini belirtmiştir. Katılımcıların %95’i gölün kurumasının tarım ve hayvancılık faaliyetlerini olumsuz etkilediğini belirtmektedir. Katılımcıların çoğunluğu gölün eski günlerine dönmesine olumlu bakmamakla birlikte fikir belirtmeyenlerin oranı %84’tür. Duygusal olarak etkilenenlerin büyük çoğunluğu geçmişe özlem duyduklarını belirtmiştir.

Yöre halkıyla yapılan görüşmeler sonucu gölün kurumasından en çok ekonomik olarak etkilendikleri gözlemlenmiştir. Ayrıca oradaki biyolojik yaşamında bitmesi onları oldukça üzmüştür. Yöre halkı şu an sulama sıkıntısı da çekmektedir. Göl sahasına yakın bir alanda 2. derece sit alanı olarak belirlenen “Bintepeler Tümülüs Mezarları”nın varlığı sondaj çalışmalarına izin vermemektedir. Göl kuruduktan sonra çevrede yaşanan iklim değişikliği ile birlikte don riski artmıştır. Bu durum yöredeki tarımsal üretimi olumsuz etkilemiş. Tarımdaki bu olumsuz etki ekonomik olarak yöre halkını zorlamıştır. Balıkçılık ve sulama azalınca gelir düşmüş ve genç nüfus çareyi çevre şehirlere göç etmekle bulmuştur. Göl çevresindeki yerleşim alanlarında sürdürülebilir bir yaşam için genç nüfusa ihtiyaç olduğunu yöre halkı düşünmektedir. Bu sebeple de gençleri geri getirmek için iş olanağı sağlanmasını istemektedirler.

Sonuç olarak, Marmara Gölü'nün kuruması sadece ekosistem ve su kaynakları için değil, aynı zamanda yerel halkın geçim kaynakları ve yaşam standartları için de ciddi sonuçlar doğurmuştur. Bu durum, yanlış su politikaları ve iklim değişikliği gibi faktörlerin birlikte ele alınması gerektiğini göstermektedir. Bu nedenle, bölgede sürdürülebilir su yönetimi politikalarının oluşturulması ve iklim değişikliği konusunda önlemlerin alınması önem arz etmektedir. Ayrıca, yöre halkının ekonomik ve sosyal yaşantısını desteklemek amacıyla alternatif geçim kaynaklarının oluşturulması ve su kaynaklarının etkin ve sürdürülebilir şekilde yönetilmesi gerekmektedir. Bu çabaların, Marmara Gölü ve çevresindeki ekosistemin ve insanların yaşam kalitesinin korunmasına yardımcı olacağı düşünülmektedir.

İnsanların doğal kaynakları korumak ve gelecek nesillere yaşanabilir bir çevre bırakmak için küresel iklim değişikliği ile mücadele etmek ve sulak alanların yok olmasını engellemek hepimizin sorumluluğundadır. Hayatımızın devamı için su kaynaklarını korumalı, sulak alanları restore etmeli ve sürdürülebilir su politikaları oluşturmalıyız. Bu şekilde hem doğal yaşamı hem de insanların yaşamını koruyabilir ve gelecek nesillere daha yaşanabilir bir dünya bırakabiliriz.

Öneriler

Marmara Gölü'nün kurumasının yöre halkı üzerindeki etkilerini belirlemek ve bu etkileri en aza indirmek için aşağıdaki adımları içeren önerilerimiz:

1. Analiz aşaması: Marmara Gölü'nün kuruma süreci üzerine detaylı bir analiz yapılmalı. Bu analizde kurumanın nedenleri, etkileri ve olası çözüm önerileri incelenmeli.
2. Toplum bilincini artırma: Yöre halkına Marmara Gölü'nün kurumasının çevresel ve sosyal etkileri hakkında bilgilendirme çalışmaları yapılmalı. Bu bilgilendirme faaliyetleri, seminerler, paneller, broşürler ve sosyal medya üzerinden gerçekleştirilebilir.
3. Su yönetimi planı oluşturma: Marmara Gölü'nün sürdürülebilir bir şekilde yönetilmesi için bir su yönetimi planı oluşturulmalı. Bu plan, gölün korunması, su kaynaklarının etkin kullanılması ve su kaynaklarının korunması gibi konuları içermeli.
4. Tarım ve su kullanımı üzerine çalışmalar: Marmara Gölü'nün kurumasının tarım ve su kullanımı üzerindeki etkilerini belirlemek ve çözüm önerileri geliştirmek için çalışmalar yapılmalı. Bu çalışmalar doğrultusunda çiftçilere su tasarrufu teknikleri konusunda eğitim verilmeli.
5. Ekonomik destek ve istihdam oluşturma: Marmara Gölü'nün kuruması nedeniyle etkilenen yöre halkına ekonomik destek sağlanmalı ve istihdam olanakları yaratılmalı. Bu destekler, özellikle tarım ve balıkçılık sektörlerinde faaliyet gösteren kişilere yönelik olmalı.
6. Çevresel restorasyon ve rehabilitasyon çalışmaları: Marmara Gölü'nün kurumasının doğal yaşam ve ekosistem üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak amacıyla çevresel restorasyon ve rehabilitasyon çalışmaları yapılmalı. Bu çalışmalar, göl alanının yeniden yeşillendirilmesi, su kaynaklarının restorasyonu ve göl ekosisteminin korunması gibi konuları içermeli.
7. Ortak çalışma ve işbirliği: Projenin başarılı bir şekilde uygulanabilmesi için yerel halk, yerel yönetimler, çevre kuruluşları, akademisyenler ve diğer paydaşlar arasında işbirliği ve ortak çalışma alanları oluşturulmalı.

Bu adımların uygulanmasıyla Marmara Gölü'nün kurumasının yöre halkı üzerindeki olumsuz etkileri en aza indirilerek sürdürülebilir bir çözüm sağlanabilir.